Phong cách làm cha mẹ là gì? 

Kiểu hành vi nuôi dạy con cái của bố mẹ sẽ chính là yếu tố quyết định kiểu phong cách làm cha mẹ của mình.

Các phong cách làm cha mẹ

Trong tâm lý học hiện nay, có 4 kiểu phong cách làm cha mẹ: cha mẹ áp đặt; cha mẹ hỗ trợ; cha mẹ nuông chiều;  cha mẹ thờ ơ, bỏ bê. Tuy nhiên, chúng ta cần lưu ý rằng: mỗi đứa trẻ, mỗi gia đình là đều khác nhau hoàn toàn, nên không có 1 kiểu nào là phù hợp với tất cả mọi gia đình  và cách nuôi dạy chung cho mọi đứa trẻ. Thậm chí, mỗi một giai đoạn khác nhau của đứa trẻ thì cha mẹ phải thay đổi cách nuôi dạy cho phù hợp với con cái của mình. 

Để có thể giúp phụ huynh có cái nhìn tổng thể về 4 kiểu phong cách làm cha mẹ rõ ràng nhất thì chúng tôi xin mô tả cụ thể hơn về 4 kiểu phong cách này:

1. Kiểu cha mẹ hỗ trợ và thấu hiểu: 

Nuôi dạy con theo kiểu này được coi là cách nuôi con cái hiệu quả và có lợi nhất cho trẻ em. Cha mẹ thuộc tuýp này rất dễ nhân ra, vì họ được đánh dấu bởi những kỳ vọng cao cho con cái của mình và cha mẹ thấu hiểu con cần có sự hỗ trợ để đạt được những kỳ vọng này. Kiểu nuôi dạy con cái này tạo ra môi trường lành mạnh nhất cho một đứa trẻ đang lớn và giúp thúc đẩy mối quan hệ hữu ích giữa cha mẹ và con cái.  

Đặc điểm của kiểu cha mẹ hỗ trợ và thấu hiểu: 

• Con có kế hoạch, thời gian biểu về các công việc hàng ngày, con hiểu các quy tắc trong nhà của mình 
• Con hiểu hậu quả việc vi phạm các quy tắc và không hoàn tất công việc của mình 
• Con hiểu những mong đợi của cha mẹ  về hành vi, thái độ của con và những kỳ vọng này là hợp lý ở độ tuổi của con 
• Con có thể nói chuyện, chia sẻ, tâm sự với cha mẹ bất kỳ điều gì. Quan hệ giao tiếp với con và cha mẹ là thoải mái, tự nhiên, cởi mở, con không phải sợ hay e dè khi nói chuyện gì đó với cha mẹ mà sợ hậu quả tiêu cực, hay những lời phán xét khắc nghiệt từ cha mẹ. 

Nếu cha mẹ trả lời có cho tất cả các câu hỏi trên, thì chúng ta là một gia đình khỏe mạnh. Cha mẹ thuộc tuýp có uy quyền nhưng thấu hiểu và hỗ trợ con hết mình, đồng hành phát triển cùng con. 

Tuy nhiên, kiểu nuôi dạy con cái đương nhiên sẽ cần phải khác nhau để phù hợp với những đứa trẻ khác nhau và có thể đây là phong cách nuôi dạy con tốt nhưng đôi khi lại không phù hơp với bạn nếu con bạn có vấn đề về hành vi hoặc những đặc điểm khác mà bạn gặp khó khăn khi xử lý. 

Trong trường hợp này, cách tốt nhất là điều chỉnh cách nuôi dạy con cái của bạn một cách thích hợp và tìm kiếm sự giúp đỡ từ một chuyên gia để điều chỉnh cách nuôi dạy con cái của chính cha mẹ cho phù hợp. 

Trong kiểu nuôi dạy con cái theo hỗ trợ và thấu hiểu thì cách giao tiếp cởi mở với trẻ là đặc điểm quan trọng nhất. Cha mẹ  có thể nuôi dưỡng khả năng nói chuyện với con mà không phán xét hay khiển trách, chúng sẽ có nhiều khả năng hiểu biết sâu sắc hơn về cuộc sống, giúp trẻ hiểu biết sâu sắc hơn về thế giới  xung quanh. 

Cha mẹ hỗ trợ thường đầu tư thời gian và tâm sức vào việc ngăn chặn các vấn đề về hành vi trước khi bộc phát. Họ cũng sử dụng các chiến lược kỷ luật tích cữ để củng cố hành vi tốt. 

Các nhà nghiên cứu phát hiện những đứa trẻ có cha mẹ nuôi dạy theo kiểu này, thường trở thành người có trách nhiệm khi lớn lên và cảm thấy thoải mái khi bày tỏ ý kiến của mình. Do đó, chúng có xu hướng sống hạnh phúc và thành công, có khả năng đánh giá rủi ro và đưa ra quyết định đúng đắn. 

2. Kiểu cha mẹ thờ ơ, bỏ bê và không quan tâm đến con cái 

Nuôi dạy con kiểu thờ ơ, bỏ bê là một trong những cách nuôi dạy con có hại nhất có thể được sử dụng cho trẻ. Hay có nhiều cha mẹ hiểu lầm theo cách “trời sinh voi sinh cỏ”. 

Điều khó nhất đó là nhiều cha mẹ không thừa nhận hay không biết mình đang trong tình trạng nuôi dạy con cái kiểu bỏ bê, thờ ơ này. Những cha mẹ ở tuýp người này cần được hỗ trợ để họ có thể có một mối quan hệ lành mạnh và giao tiếp trong gia đình. 

Đặc điểm của tuýp cha mẹ bỏ bê, thờ ơ như sau: 

• Ít quan tâm đến nhu cầu của con: cảm xúc, thể chất, 
• Ít hiểu về những vấn đề đang xảy ra với con trong cuộc sống của con 
• Khi chia sẻ, nói chuyện với bạn và bạn thường xuyên không  phản hồi hoặc phản hồi tiêu cực
• Thường xuyên đi công tác xa và để con ở với người khác hơn là với cha mẹ
• Hay kiếm cớ để không gần con
• Không biết bạn bè của con là ai? Giáo viên của con hay việc trường lớp của con như thế nào? 
• Hầu như không tham gia vào cuộc sống xã hội của con 

Nếu cha mẹ nào với những đặc điểm nêu trên thì những đứa trẻ có nguy cơ bị bỏ bê, thiếu chăm sóc bởi chính gia đình mình. Bỏ bê, không quan tâm đến con sẽ gây tổn hại cho trẻ em, bởi vị chúng không có nền tảng tin tưởng với cha mẹ để khám phá thế giới. Ngoài ra, những đứa trẻ có mối quan hệ tiêu cực hoặc luôn có sự vắng mặt của cha mẹ sẽ khó khăn hơn trong việc hình thành mối quan hệ với người khác, đặc biệt là trẻ em ở độ tuổi của chúng. 

Trẻ em được nuôi dạy theo cách này thường phải vật lộn với các vấn đề về lòng tự trọng. Chúng có xu hướng học kém ở trường, thường xuyên gặp vấn đề về hành vị và luôn cảm thấy tự ti, không hạnh phúc. 

3. Kiểu cha mẹ nuông chiều con cái 

Đây được xem là một kiểu nuôi dạy con cái có gây tổn hại không kém kiểu bỏ bê, thờ ơ. Những phụ huynh này luôn đáp ứng mọi yêu cầu của con trẻ. Những phụ huynh này có xu hướng khoan dung, tha thứ, biện minh cho mọi lỗi lần của con và cố gắng tránh đối đầu với con. 

Lợi ích của phong cách làm cha mẹ này là họ thường nuôi dương, chăm sóc chu đáo, quan tâm đến mọi cảm xúc, thể xác và các nhu cầu của con và luôn thể hiện rõ tình yêu thương con. Tuy vậy, các tiêu cực thì lơn hơn lợi ích này rất rất nhiều. 

Cha mẹ kiểu nuông chiều cũng chịu khó học hỏi làm cha mẹ tốt, họ thay đỏi và luôn tìm cách để con mình tốt hơn, nhưng họ luôn loay hoay, và không có một phương pháp nhất quán nào. Họ cũng lập ra những quy tắc cho con của mình, nhưng quy tắc luôn thay đổi một khi cảm xúc của con thay đổi hay phải chiều con vì 1 vấn đề gì đó. 

Vì những điều này, cha mẹ có thể tạo ra những đứa trẻ ít kỷ luật, không tự chủ, thậm chí ích kỷ, không biết chia sẻ hay cảm thông với người khác. Những đứa trẻ này là chuyên gia đói hỏi và chỉ nằm chờ sự phục vụ của cha mẹ. 

Một số cha mẹ tiếp cận phương pháp này như một cách biện minh với sự giáo dục độc đoán mà mình đã từng trải qua khi còn là 1 đứa trẻ, cha mẹ không muốn con cái của mình phải trải qua sự độc tài mà học đã nhận được khi còn là trẻ em, trong khi những người khác chỉ đơn giản là sợ làm bất kỳ điều gì có thể khiến con họ buồn. 

Đặc điểm của cha mẹ nuông chiều con cái: 

• Không đặt giới hạn hoặc quy tắc nào cho con, nếu có thì các quy tắc luôn không nhất quán và phải thỏa hiệp các quy tắc để phù hợp với tâm trạng của con. 
• Tránh xung đột với con bằng cách dùng 1 vật hay 1 điều gì khác thay thế 
• Thường hối lộ con để con làm việc bạn muốn, hay luôn có phần thường cho con khi con làm điều gì đó

Đây là kiểu nuôi dạy yêu thích nhất của các con, vì nó mang lại cảm giác tự do mà không có hậu quả, tuy nhiên trẻ em khao khát cảm giác có được được sự tổ chức, sắp xếp, một cái sườn về quy tắc để khiến chúng cảm thấy an toàn và học hỏi theo. 

Điều quan trọng trong sự phát triển của một đứa trẻ là có vai trò rõ ràng của cha mẹ và con cái. Nuôi dạy con theo kiểu nuông chiều có thể có tác động gây hại lâu dài. Trong một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí khoa học của tuổi mới lớn, người ta thấy rằng thanh thiếu niên có cha mẹ dế dãi, nuông chiều con thì có khả năng rượu, chè ở tuổi vị thành niên gấp 3 lần. Điều này cho thấy việc thiếu trách nhiệm đối với hành vi cua họ. 

Chúng ta có thể để đến một số tác hại của việc nuôi dạy con nuông chiều bao gồm: 

• Mất an toàn ở trẻ em do thiếu ranh giới 
• Kỹ năng xã hội kém, chẳng hạn như chia sẻ, do thiếu kỷ luật 
• Luôn cho mình là cái rốn của vũ trụ 
• Thành công trong học tập kém, thấp do thiếu động lực nội tại 
• Làm gì cũng luôn có điều kiện hay phần thưởng kèm theo 

Như vậy, nếu bạn đang ở tuýp cha mẹ này thì hãy thay đổi ngay vì bạn đang làm hại đến con nhiều hơn là lợi ích yêu thương con. Điều quan trọng nhất cần làm là thiết lập ranh giới và quy tắc cho con và cho chính cha mẹ, tuân thủ và nhất quán với những quy tắc mình đặt ra. Và hãy tìm sự trợ giúp nếu cha mẹ cảm thấy quá khó khăn. 

4. Kiểu cha mẹ áp đặt

Kiểu cha mẹ này cực kỳ nghiêm khắc, được đặc trưng bởi những cha mẹ chỉ có ra lệnh và con không cãi lại, nói lại hay đưa ra ý kiến gì cả. Lời cha mẹ nói ra là đúng hết, con phải tuân theo, ví đó là tốt nhất cho con trong cách nghĩ của cha mẹ. 

 Cha mẹ độc đoán thường không cho phép con cái đối thoại cởi mỏ giữa cha mẹ và con cái và cha mẹ luôn mong trẻ tuân theo một bộ quy tắc và kỳ vọng nghiêm ngặt để trở thành một đứa con ngoan. Họ thường dựa vào hình phạt để đòi hỏi sự vâng lời hoặc dạy một bài học.

Những biểu hiện của kiểu cha mẹ áp đặt: 

• Cha mẹ có những quy tắc rất nghiêm ngặt và luôn tin rằng đó là tốt nhất, đúng nhất cho con mình 
• Cha mẹ thường không đưa ra lời giải thích nào ngoài việc ra lệnh, và lời “mẹ đã nói/ bố đã nói như vậy”  
• Hình phạt là phương tiện để bắt con cái phải tuân thủ mọi quy tắc và thực thi mọi lời yêu cầu từ cha mẹ
• Cha mẹ tin rằng trẻ cần được trông nom mà không được phép nêu ý kiến của mình – mọi việc tốt nhất là cha mẹ đã làm
• Khi nói đến quy tắc, cha mẹ chỉ chấp nhận quy tắc do mình đặt  ra 
• Cha mẹ không xem xét, quan tâm đến cảm xúc của con 
• Không quan tâm đến việc đàm phán, thương lượng với trẻ 
• Không cho phép trẻ tham gia vào việc giải quyết một vấn đề nào đó
• Mọi quyết định là do cha mẹ đưa ra và không cần con cái đưa ý kiến thêm và khi đã ra quyết định thì con phải thực hiện đúng như vậy. 

Trong khi tổ chức và quy tắc là cần thiết cho sự phát triển khỏe mạnh của trẻ, nhưng khi rơi vào tay của cha mẹ kiểu áp đặt thì tất cả những điều tốt đẹp có thể là quá mức, ép con cái của chính mình đến nghẹt thở, con không dám thổ lộ, hay nói ra suy nghĩ của mình. Khoảng cách giữa cha mẹ và con cái luôn có một bức tường rào ngăn cách.

Cha mẹ độc tài thường trừng phạt thay vì tìm cách khác đến uốn nắn con vào kỷ luật. Vì vậy, họ không tập trung dạy trẻ cách đưa ra lựa chọn tốt hơn mà muốn khiến trẻ cảm thấy có những lỗi vì những sai lầm của chúng. 

Trẻ em được nuôi dạy bởi kiểu cha mẹ này có xu hướng tuần theo quy tắc trong xã hội. Tuy nhiên, sự vâng lời được rèn giũa từ nhỏ đồng nghĩa với việc chúng nghĩ rằng ý kiến của mình không có giá trị, do đó lòng tự trọng không cao. 

Con cái của cha mẹ độc đoán thường có lòng tự trọng thấn, sợ hãi hoặc nhút nhát, vâng lời để trở thành đứa con ngoan trong mắt cha mẹ, họ gặp khó khăn trong các tình huống xã hội và có thể làm sai khi ở bên ngoài sự chăm sóc của cha mẹ. 

Mặt khác, chúng cũng có thể trở nên thiếu thân thiện và hung hắn. Chúng không nghĩ về cách thay đổi đẻ trở nên tốt hơn trong tương lại mà bị đồn nén bởi cảm xúc tiêu cực với cha mẹ. Vì cha mẹ độc tài thường quá nghiêm khắc, con cái của họ có thể trở thành kẻ nói dối để tránh bị trừng phạt hay tranh cãi với cha mẹ mình. 

Điều quan trọng là phải cân  bằng cách uy tắc nuôi dạy con với giao tiếp cởi mở để trẻ biết chính xác lý do tại sao chúng phải tuân theo các quy tắc được đặt trước mặt chúng, tạo ra những cuộc tranh luận và cho con giải quyết vấn đề của  con. 

Vậy, anh chị thuộc kiểu cha mẹ nào? 

Nguồn tham khảo: 

1. https://vn.theasianparent.com/kieu-cha-me-nuoi-day-con 
2. https://www.brighthorizons.com/family-resources/parenting-style-four-types-of-parenting
3. https://her.womenworking.com/parenting-styles-raising-children-4-types-diana-baumrind
4. https://www.verywellfamily.com/types-of-parenting-styles-1095045